Sturing van het treinverkeer

VL-post Utrecht; foto MW

Met verkeerssturing bedoelen we op deze site het regelen en beheersen van het treinverkeer om de doorstroming te bevorderen, de veiligheid te verhogen en het gebruik van de spoorweg efficiënter te maken.

Inmiddels verouderde termen die we in dit verband gebruiken zijn beheersen en beveiligen, oorspronkelijk bedienen en beveiligen. De afdeling Verkeersleiding van ProRail spreekt tegenwoordig van het toedelen van infracapaciteit.

Verkeersleiding is overigens maar één instantie die bijdraagt aan genoemde sturing. Het voorkomen van incidenten (additionele systemen), het bestrijden ervan (Incidentenbestrijden, auto op foto), het verder automatiseren van processen (ATO), etc., er is een wereld aan mogelijkheden om bijdragen aan een efficiënter spoorproces te leveren.

"Seinzaal", VL-post Utrecht, foto MW

Met de seinwezenbril op is in dit deel van de systemen NIET de primaire veiligheid geborgd. Toch hanteert Verkeersleiding het wordt ‘veiligheid’ veelvuldig als hun werk wordt toegelicht. Verkeersleiding, en op meer detailniveau treindienstleiding, werkt op basis van regelgeving, dienstregelingen, (bij verstoringen:) draaiboeken en scenario’s, en, omdat lang niet de situaties die zich kunnen voordoen voorspelbaar zijn, improvisatie op basis van ervaring. Ondanks alle ervaringen en trainingen kan het moeten afwijken van situaties, waar vooraf over nagedacht is en wat voorbereid is, tot risico’s leiden, die op hun beurt de veiligheid kunnen beïnvloeden. Veiligheid staat om die reden hoog in het vaandel ook van Verkeersleiding.

Verkeersleiding als deel van het totale railverkeerssyteem is een omvangrijk domein. We lichten het deel waar Verkeersleiding mee werkt als volgt toe:

• Oorsprong bediening van de beveiliging

• Beheersing van het treinverkeer

• Systeembeschrijving (zie hieronder)

• Functie van de systemen (zie hieronder)

• Post21-systemen (incl. OCCR met het CMBO en Procesleiding PRL)

• Automatisering en ATO

• Additionele systemen

Systeembeschrijving

Verkeersleiding / Procesleidingsgebieden / ManagementsCentres

Een van de deelsystemen van het railverkeersysteem is Verkeerssturing, zeg maar de samenwerking van mensen en technische middelen met als doel het op een veilige en efficiënte manier sturen van het treinverkeer over de railinfrastructuur.

Het primaire doel van deze systemen is het besturen van het treinverkeer door het aanbieden van de mogelijkheid treinen volgens een commercieel / logistiek model veilig en efficiënt over het netwerk te laten rijden.

Het sturen van het treinverkeer over de infra heeft dus een logistieke en een veiligheidscomponent. Treinen moeten hun bestemming volgens het vooropgestelde plan bereiken en dat moet op veilige manier gebeuren.

Het commerciële en logistieke model, denk “dienstregeling” of “spoorboekje” wordt gekozen door de personen en goederen vervoerders. De infrastructuur en de bediening daarvan wordt, in het algemeen, verzorgd door de infrastructuur beheerder. Vervoerders en beheerders kunnen hetzelfde bedrijf zijn, maar dat hoeft niet.

Bij de toepassing van moderne verkeersleidingscentra wordt in de ‘controlekamer’ veelvuldig gebruik gemaakt van informatie-technologie. Van oudsher hebben de Amerikanen van hun verkeersleidingen al complete controlekamers gemaakt: personeel van de seinhuizen worden procesleiders en dragen bij aan het managen van het railverkeersproces door Centralised Train Control (CTC).

Omdat mass-transit, denk aan metrobedrijven, hoofdspoorwegen, lokaalspoorwegen, trambedrijven en alles daar tussenin verschillende bedrijfsmodellen hebben, verschillen dus ook de eisen die aan de capaciteit en de beheersing van de “treindienst” gesteld worden. Daarnaast gelden voor al die verschillende vervoerssoorten, lijnen en netwerken verschillende technische en veiligheidseisen en lokaal, regionaal, landelijk of zelfs op Europees niveau kunnen verschillen.

Functies

Het Post21-systeem is het samenstel van subsystemen dat automatisch, op basis van het plan, of in opdracht van de treindienstleider opdrachten aan o.a. het treinbeveiligingssysteem geeft. Het treinbeveiligingssysteem geeft informatie over de toestand van de railinfrastructuur aan het Post21-systeem die deze informatie intern gebruikt en aan de treindienstleider presenteert.

De treinbesturingslaag wordt gevormd door het Post21-systeem. Features van dit systeem zijn:

• Het kunnen toewijzen van de infra aan treinen op basis van een vooraf vastgelegd en ter beschikking gesteld plan,

• Het kunnen aanpassen van dat plan als de omstandigheden dat vragen,

• Het kunnen volgen van treinen over het spoorwegnet. Iedere trein heeft in het plan, onafhankelijk van het fysieke treinstel- of locomotiefnummer, een uniek nummer toegewezen gekregen. Dit nummer wordt gekoppeld aan een spoorbezetting en aan de hand van de spoorbezettingen wordt de trein gevolgd.

• Het kunnen tonen van de toestand van de infra, zoals de stand van wissels en seinen, aan de treindienstleider,

• Het kunnen tonen van de verkeerstoestand aan de trein. Onder de verkeerstoestand verstaan we bijvoorbeeld het verschil tussen het geplande en het actuele tijdstip waarop een trein een bepaald punt passeert

• Het buiten gebruik kunnen stellen van gebieden, bijvoorbeeld in geval van storingen of calamiteiten, om te voorkomen dat treinen per ongeluk dat naar het gebied dat buiten gebruik is gestuurd worden.