Bediening en Beheersing toen

Inleiding

De beheersing van het treinverkeer werd vroeger hoofdzakelijk uitgevoerd door de treindienstleiders en de verkeersleiders. De verkeersleiders bewaakten de landelijke planningen van de treindienst, van het materieel en van het personeel. Deze planningen stonden op papier. De treindienstleiders verzorgden de instelling van de rijwegen op de emplacementen via een bedienings- en signaleringstableau. Bijna ieder emplacement had een eigen verkeersleidingspost met één of meerdere treindienstleiders. De verkeersleiders bevonden zich alleen op de posten van de grote emplacementen en stonden met elkaar in verbinding via de telefoon. Na de invoering van VPT vindt de beheersing van het treinverkeer plaats vanuit enkele posten, verdeeld over het hele land.

Verschillende medewerkers van ProRail Railverkeersleiding doen hier hun werk. Zij maken hierbij veel gebruik van verschillende computersystemen, die hen ondersteunen en in toenemende mate zelfs hun werk overnemen. Zo wordt getracht om het de treindienstleiders en de verkeersleiders zo gemakkelijk mogelijk te maken, zodat zij hun volle aandacht kunnen geven aan het oplossen van problemen als de werkelijkheid te veel afwijkt van de planning.

Informatie over verdwenen systemen is via deze post bereikbaar:

www.irse.nl

Geschiedenis - Tijdlijn en Overzicht

Met informatie uit het verleden begrijpen we beter het heden.

Functievervullers Bediening (komt niet meer voor)

• NX principe:

  • GRS toestellen

  • Beginknop / eindknop

  • Integra toestellen

• KCS

• EBP

Afstandsturing (komt niet meer voor):

• CVL

• EBP

• VPT:

  • DN-EBP

  • VKL VerKeersLeidingssystemen

Informatiesystemen (komt niet meer voor)

Treinnummer volg en indicatie systemen:

• GEC

• Siemens TNI

• TNV TreinNummerVolgsysteem in VPT

• VPT

Treinnummers volgen

Om treinen volgens dienstregeling te kunnen laten rijden, moeten we natuurlijk weten welke treinen waar zijn. Hiervoor maken we gebruik van een TreinNummer-Volgsysteem (TNV). In de treindienstregeling staan de treinen bekend onder fictieve treinnummers. Een trein die wordt ingezet voor een treindienst, krijgt dit fictieve nummer. Een treindienstleider geeft dit treinnummer op aan het treinnummer-volgsysteem aan het begin van de treindienst. Het treinnummer-volgsysteem koppelt vervolgens dit treinnummer aan de trein (spoorbezettingen) en blijft deze gedurende de gehele treindienst volgen. Het systeem doet dit aan de hand van de signaleringen die het binnenkrijgt van het sturingssysteem (wisselstanden en spoorbezetting van blokken). Via de grafische beeldschermen van treindienst- en verkeersleiding geeft het systeem de positie van de treinen door aan de treindienstleiders en aan de verkeersleiders.

Planning Landelijk plan

In het landelijk plan staan de gegevens die nodig zijn voor de verkeersleiding. Hierin staat onder andere de treindienstregeling op landelijk niveau. Dit houdt in dat voor elk knooppunt staat aangegeven hoe laat een trein aankomt en hoe laat de trein weer vertrekt. Dit is dus vergelijkbaar met het spoorboekje. Verder is in het landelijk plan zowel de materieelplanning als de personeelsplanning opgenomen. Hierin staat per locatie welk materieel en personeel waar aanwezig moet zijn.

Lokaal plan of Procesplan Rijwegen

Het lokaal plan bezit de treindienstregeling per emplacement. Dit plan is dan ook veel gedetailleerder dan het landelijk plan. In het lokaal plan staat voor elke trein vermeld hoe laat hij via welke rijweg binnen moet komen en hoe laat hij via welke rijweg weer moet vertrekken.

Voorloper Post 21 is VPT

De voorloper van Post21 heette VPT en werd ontwikkeld vanaf het eind van de ’80’er jaren. Het VPT-project voorzag in computer-ondersteuning van het vervoersproces. In een eerste fase vooral het vastleggen van de

plannen, de wijzigingen daarop en het communiceren van de plannen. In een volgende fase werden er gereedschappen voor beslissingsonderteuning ontwikkeld. In een latere fase zijn er toepassingen gepland, met als uitgangspunt bepaalde processen (semi-)automatisch te kunnen laten verlopen. Bij het begin van het VPT project waren er ca 30 VL posten in Nederland, in 2009 was dat teruggebracht tot 16, anno 2023 zijn het er nog 12.

Vanwege de nieuwe opzet van de beveiligingssystemen en de behoefte aan een aantal nieuwe functies was in het BB21 project voorzien het relatief moderne beheersingssysteem, VPT, aan te passen (VPT +). Op wat langere termijn was er behoefte aan meer geavanceerd logistiek management van de treindienst, met name om de capaciteit van bestaande sporen beter te benutten. Dat vroeg om een meer fundamentele doorontwikkeling tot VPT-2

VPT (Vervoer Per Trein) was ook de naam voor het programma van de Nederlandse Spoorwegen voor de ontwikkeling van nieuwe informatie- en communicatiesystemen voor de planning en bijsturing van het railverkeer. Het project leverde meerdere systemen op, zoals:

Procesleidingsysteem PRL, met het onderdeel ARI. Bij zijn werk wordt de treindienstleider door computersystemen ondersteund. Hij heeft het meeste te maken met de automatische rijweginstelling (ARI), een systeem dat wissels en seinen automatisch in de juiste stand zet. Het systeem doet dit op basis van een dienstregeling. ARI is een deelsysteem van het systeem vervoer per trein. Wanneer achtereenvolgende wissels voor een naderende trein in de goede stand liggen spreekt men van een rijweg. Als het systeem ARI aanwezig is hoeven rijwegen niet meer door de treindienstleider te worden ingevoerd: de rijweg wordt automatisch ingesteld aan de hand van het vooraf ingevoerde procesplan. Het procesplan bevat planregels. Iedere planregel bevat een treinnummer, een van-spoor, een naar-spoor, een plantijd, een insteltijd en nog wat andere informatie. De treindienstleider hoeft alleen in te grijpen bij vertragingen en andere verstoringen. Een planregel kan een samengestelde rijweg bevatten, dat is een rijweg die meer dan een sein bestrijkt. De nieuwste ARI-versies kunnen delen van zo'n planregel instellen, waardoor een trein telkens een klein stuk verder mag voordat hij de vrije baan op of volledig langs het perron mag komen. Men spreekt dan van een gefaseerd ingestelde samengestelde rijweg. Hierdoor kunnen treinen elkaar sneller opvolgen. Een planregel kan echter ook bepalen dat een rijweg alleen integraal mag worden ingesteld.

De door ProRail verder ontwikkelde en beheerde VPT systemen duiden we nu aan als Post 21 systeem.

Een artikel over de voorbereiding van VPT, geschreven door Teun Bikker in een speciale uitgave van het KIVI ter gelegenheid van het 150 jarig bestaan van de Nederlandse spoorwegen:

BikkerNSGaatVervoersprocesElektronischBeheersenKivi89.pdf

Download PDF • 12.13MB